Icoon vrije school overleden

In Memoriam: Els(e) Göttgens (19 mei 1921- 30 juni 2013)


Afgelopen zondag 30 juni 2013 heeft zij de overgang naar de geestelijke wereld gemaakt .
Als oprichter van de Vrije School Brabant in 1972 in Eindhoven heeft zij veel, heel veel, betekent voor de antroposofie en het vrije school onderwijs in Nederland.
Als vrijgezel en eerste leerkracht, later remedial teacher en de laatste jaren vooral als coach heeft zij zich tot op hoge leeftijd met hart en ziel ingezet voor haar ideaal en levensdoel, het vrije school onderwijs.
Voordat zij op uitnodiging van ouders naar Eindhoven kwam had zij haar sporen in het Vrije schoolonderwijs al verdiend. Vanaf 1941 begon zij als leerkracht aan de vrije school in Zeist.

Vorig jaar toen zij al in de negentig was, heeft zij nog een rondreis door de Verenigde Staten gemaakt om Waldorfscholen , de internationale benaming van vrije scholen , te adviseren en te inspireren. Helaas heeft een ongelukkige val geleid tot een heupbreuk en moest zij daardoor eerder dan gepland haar reis afbreken en terugkeren naar Nederland.
Bijzonder is het om te vermelden dat zij ondanks haar hoge leeftijd nog steeds helder van geest was.

Zij heeft zich altijd onvoorwaardelijk (toe-) gewijd aan het vrije schoolonderwijs en verwachtte dat ook van haar pupillen en jongere collega’s.
Een voorbeeld daarvan kan ik mij herinneren toen mijn vrouw begin jaren tachtig van de vorige eeuw een aanstelling kreeg aan de bovenbouw (middelbare school) van de Vrije School Brabant als leerkracht Engels en de opvolger van Els werd. Als voorbereiding daarop bezocht zij Els om van haar tips en adviezen te krijgen over de vaklessen Engels in een bovenbouw. Els had daarin veel ervaring omdat zij ook in Engeland aan een vrije school had gewerkt. Voordat zij rijkelijk uit haar ervaring en kennis putte vond ze het wel vanzelfsprekend dat je als tegenprestatie voor haar wat huishoudelijke of praktische klusjes deed, zoals het inpakken van cadeaus of de afwas.
Zij was een wijze vrouw met zeer praktische maar ook verrassende adviezen. Zo attendeerde zij een journalist erop dat het vrije school onderwijs heilzaam was, want meisjes op die scholen menstrueerden later. Zij was ook figuurlijk gesproken een pleitbezorger van Teilhard de Jardin, die beweerde dat mensen op hogere leeftijd hun seksuele energieën (etherkrachten) moesten transformeren en deze maatschappelijk en sociaal moesten inzetten.

De vrije school Brabant is inmiddels opgegaan in de Vrije school Brabant als basisschool en het Novalis college als vrije middelbare school. Deze laatste is in 2012 nog genoemd als beste middelbare school van heel Noord Brabant door de Maastrichtse onderwijs socioloog Jaap Dronkers en behoorde zelfs tot de top tien van Nederland.

Jaren later heb ik haar persoonlijk bezocht voor een hele andere reden. In Eindhoven was een peuteroudergroep actief die in Eindhoven- Zuid een nieuwe vrije basisschool wilde oprichten en onderzocht of dit onder de vlag/paraplu van de Vrije School Brabant kon.
Als mede-initiatiefnemer van deze oudergroep ging een kleine delegatie bij Els polsen hoe zij hierover dacht. Voor haar was het een onaangename verrassing en zij zag dit initiatief als een soort van afvallig kind en gaf ons daarom geen actieve ondersteuning.
Haar stem was heel belangrijk omdat Els ook contacten had in de hoogste vrije schoolkringen en de bond van Vrije Scholen (later vereniging) . Daar zat een commissie van wijze mensen onder leiding van Wim Veltman (die Els persoonlijk heel goed kende) die voor nieuwe vrije scholen een goedkeuring moest afgeven.
Haar afwijzing heeft ervoor gezorgd dat wij daardoor als nieuwe zelfstandige school ons moesten bewijzen bij de Gemeente Eindhoven voordat we mochten starten in 1983/1984.
Ondanks de afwijzing van Els Göttgens kregen we het groene licht van de vertrouwenscommissie Veltman en konden we starten als erkende vrije school de Regenboog . Deze vrije school heeft inmiddels haar 25 jarig bestaan gevierd en is een echte buurtschool geworden.

Tot op hoge leeftijd bleef Els betrokken bij de vrije basisscholen , vooral die van de Woenselsestraat en de Nuenenseweg en veel minder die op het Mimosaplein in Eindhoven. Op de Sint Jansfeesten was zij wel altijd van de partij. Zij heeft ook een boek geschreven dat in het Engels verschenen is.

Op haar overlijdensbericht in het Eindhovens Dagblad stond de spreuk van haar inspirator Rudolf Steiner .

“De mensenziel is als water
daalt neer uit de hemel
stijgt op tot de hemel
telkens weer
eeuwig op en neer”

Mensenziel wat lijk je op het water
Levenslot wat lijk je op de wind


Met haar verliest de vrije schoolbeweging in Nederland een icoon en drijvende kracht die haar hele leven in dienst heeft gesteld van de antroposofie.