Onderstaande tekst is ook verschenen als Opiniestuk in het
Eindhovens Dagblad op vrijdag 12 januari 2018. Zie https://www.ed.nl/extra/succes-finnen-is-geen-toeval~a50b3bb7/
Al
jaren scoren Finse leerlingen in de internationale PISA onderzoeken
uitzonderlijk goed. Niet alleen in de exacte vakken, maar ook op het gebied van
de talen. Nadat dit gedurende een langere tijd steeds opnieuw weer bleek, kon
het geen toeval meer zijn.
Dus zijn programmamakers, beleidswetenschappers van het
ministerie van Onderwijs en Onderwijsadviesraden naar Helsinki gegaan om te
achterhalen hoe het Finse Onderwijs systeem eigenlijk georganiseerd is.
Feitelijk is het staatsonderwijs, want alle scholen vallen onder dezelfde
wetgeving en particuliere scholen zijn niet toegestaan. Eigenlijk zijn alle
scholen gelijk en is er geen verschil tussen dorps- en stadsscholen
of tussen scholen in rijke of arme buurten.
“De beste school is
de meest dichtbij gelegen school” is een uitspraak van een Finse leerkracht in de documentaire
van Michael Moore. Zelfs in de Verenigde Staten is het hoge onderwijspeil van
Finland opgevallen. In de jaren 60 stonden de VS nog op gelijke voet met
Finland, maar nu is er een wereld van verschil.
De VS staat op een 29e plaats
en Finland op nummer 1. Dat is mede te danken aan het overheidsbeleid dat
rigoureus is veranderd. Documentairemaker Moore is naar Europa gekomen en heeft
in Finland gesprekken gevoerd met leerlingen, leerkrachten en directieleden van
scholen. Deze documentaire “Where to invade next ? ” was vrijdagavond
(5-1-2018) te zien op NPO3. Wie een uitgebreide bespreking wil lezen van de
documentaire zie http://solidaire-economie.blogspot.nl/2016/11/utopieen-in-europa.html
In het basisonderwijs
wordt maximaal 20 uur les gegeven en dat betekent per weekdag maximaal
4 uur lessen op school. Als Moore middelbare scholieren bevraagt
hoeveel huiswerk ze maken , blijkt dat niet meer dan 15 à 20 minuten per dag te
zijn. Als hij daarna vraagt hoeveel vreemde talen ze krijgen blijkt dat drie doorsnee
is. Voor Moore is dat onbegrijpelijk, omdat vreemde talen juist ook veel
woordjes leren betekent en dus tijd vergt.
Een ander belangrijk
verschil is het grotendeels afwezig zijn van multiple-choice toetsen. Dat is
iets dat in de VS wel veelvuldig voorkomt. Finse scholieren moesten er zelfs om
lachen: “Je moet niet raden naar het goede antwoord, je moet het gewoon weten”. In
de documentaire kan Moore vragen stellen aan alle leerkrachten. Verschillende
mensen geven aan dat de kinderen ook moeten kunnen spelen, sporten, ontspannen,
sociale contacten ontplooien . Dat komt het leren juist ten goede. In dit
onderwijs is ondanks de weinige uren toch nog ruimte voor
meerdere vreemde talen, muziek, kunst, poëzie, toneel en gym.
Een wiskunde
leraar zei dat hij graag wilde dat “kinderen zich breed
kunnen ontwikkelen en vooral gelukkig worden”. Het kind staat centraal in
zijn/haar ontwikkeling en niet de eisen van de samenleving of overheid. Dit
streven staat ook centraal in het vrijeschoolonderwijs.
Wat in de documentaire
van Moore niet naar voren kwam, is dat er ook geen centrale schriftelijke
examens zijn zoals de CITO of Centrale Eindexamens. Er zijn ook geen vastgestelde
eindtermen of einddoelen , want de Finse overheid bemoeit zich niet inhoudelijk
met het onderwijs. De scholen zijn “vrij” het onderwijs naar eigen inzicht in
te richten zonder controle van de onderwijsinspectie/overheid. Een belangrijke
eis is wel dat leerkrachten de hoogste opleiding hebben, namelijk een
universitaire. Leerkrachten worden verder ook heel goed betaald en
hebben een hoog aanzien.
Er is kennelijk sprake van een sterke
paradox. Hoe kan het dat de onderwijsresultaten, ook op de cognitieve vakken in
Finland zo uitzonderlijk goed zijn terwijl ze weinig les geven, een heel breed
programma aanbieden, weinig controleren en toetsen?? Dat kan toch niet, dat is
toch een utopie?
Wanneer gaan onze
politici, onze leerkrachten inzien dat het kan, dat het werkt en dat
we het meteen moeten gaan doen? Zelfs financiële redenen ontbreken, want dit
Finse onderwijs is niet substantieel duurder. Basisschoolleerkrachten, daartoe
opgeroepen door “PO in actie” hebben massaal gestaakt voor meer salaris en
minder werkdruk. Dat heeft effect gehad en de huidige regeringscoalitie heeft
honderden miljoenen extra uitgetrokken voor het primair onderwijs. Het gaat
echter om meer.
Het gaat fundamenteel om vrijheid van
onderwijs en met de best-opgeleid-mogelijke leerkrachten die ons
vertrouwen verdienen. Finland bewijst keer op keer dat dit hun
geheim is. Wij als burgers en ouders moeten het direct opeisen in belang van
onze kinderen en ook onze samenleving.
Medio april 2018 kwam de Inspectie van Onderwijs met haar jaarlijkse rapport ("De staat van het Onderwijs") en daarin staat dat de prestaties van leerlingen en scholieren in het basis en middelbaar onderwijs teruglopen. Deze trend zet zich nu al twintig jaar voort??!! Typisch is de verklaring van dit overheidsorgaan, die stelt dat "Te open overheidssturing leidt regelmatig tot vrijblijvendheid". De slechte resultaten worden dus geweten aan te weinig sturing/controle vanuit de overheid. Volgens de vakbonden ligt het echter "aan een ernstig tekort aan voldoende geschikte, bevoegde leerkrachten".
Het is dus juist niet
meer sturing of controle van buitenaf, maar eerder meer zelfsturing en
uiteraard door voldoende en bekwame leerkrachten. Dat is de oplossing
voor beter onderwijs.
Een mooie documentaire over de Vrije school of Waldorfschool uit 2012 is hier te zien.
Update 2019. Ter gelegenheid van het honderdjarig bestaan van het Vrije School Onderwijs zijn drie korte documentaires gemaakt die heel indrukwekkend een beeld geven van de diversiteit van scholen over de wereld maar tegelijkertijd dezelfde uitgangspunten hebben.
Deel 1. (Nederlands
ondertiteld) https://youtu.be/rdObwR2Jrq8
Deel 3. (alleen Engels) https://youtu.be/2-mVPUzgWPY
